Геледе – церемонија на африканскиот народ Јоруба е јавна изведба со разнобојни маски што комбинираат уметност и ритуален танц кои забавуваат, едуцираат и инспирираат обожување. Геледе ги слави „Мајките“ (awon iya wa), заедница која вклучува жени предци и божества, како и постарите жени во заедницата, и моќта и духовниот капацитет што ги имаат овие жени во општеството.
Геледе во контекст на Јоруба верувањето
Општествената агенда на Геледе се потпира на максимата на Јоруба Eso l’aye (Светот е кревок). Со други зборови, животот е деликатен и треба да се живее со внимателност и со акцент на дипломатија, разгледување, почит и хармонија.
Потеклото на Геледе
Повеќето јорутски митови за потекло можат да се најдат во раскажувањата за прорекнување, познати како Оду Ифа (од Ифа религијата). Постојат приближно 256 Оду Ифа, од кои секоја содржи голем број песни наречени есе Ифа. Типичен есе Ифа е приказна за личност или животно со проблем и чекори за решавање на тој проблем. Есеј Ифа го објаснува потеклото на Геледе како почеток со Јемоја, „Мајка на сите ориса (духови) и сите живи суштества“. Јемоја не можела да има деца и се консултирала со Ифа пророштвото, која ја советувала да понуди жртви и да танцува со дрвени маски на главата и метални бразлетни на нозете. Откако го извршила овој ритуал, таа забременила. Нејзиното прво дете било момче, со прекар „Ефе“ (хуморист); маската Ефе ја нагласува песната и шегата заради личноста на нејзиниот имењак. Второто дете на Јемоја беше девојче, со прекар „Геледе“ затоа што беше дебела како нејзината мајка. Исто како и нејзината мајка, Геледе сакаше да танцува.
Откако и тие се венчале, ниту партнерот на Геледе ниту на Ефе не можеле да имаат деца. Пророштвото Ифа предложило да го направат истиот ритуал што дал резултат кај нивната мајка. Откако Ефе и Геледе ги направија овие ритуали – танцувајќи со дрвени маски на главата и метални бразлетни на нозете – почнаа да добиваат деца. Овие ритуали се развиле во Геледе игри со маски и ги овековечиле потомците на Ефе и Геледе.
Оваа приказна е една од многуте наративи што го објаснува потеклото на Геледе. Друга теорија вели дека почетокот на Геледе може да биде поврзана со промената од матријархат во патријархално општество.
Церемонијата на Геледе вклучува внимателно кореографирано танцување, пеење и музика, а особено тапани.
Геледе ритуалот се изведува од страна на народот Јоруба-Наго што е распространет во Бенин, Нигерија и Того.
Геледе духовното наследство впишано е во 2008 година на Списокот на нематеријални културни наследства на човештвото (првично потврдено во 2001 година).
| Тексовите и другата содржина на интернет страницата slovopedia.org може да се користат само за лично информирање. Не е дозволено нивно, превземање, пренесување и реобјавување без дозвола и договор со Slovopedia. |